Betelgeza - Kiedy Wybuchnie? 10 Ciekawostek

Betelgeza to gwiazda - czerwony nadolbrzym - leżąca w popularnym i szeroko rozpoznawanym przez wiele osób gwiazdozbiorze Oriona. Betelgeza to jedna z najjaśniejszych gwiazd widocznych na nocnym niebie, która ostatnimi czasy wzbudza wiele emocji za sprawą swojej potencjalnej przemiany w supernową. Jeśli jesteś fanem kosmosu, astronomii i ciekawostek naukowych, poniżej znajdziesz 10 pytań i odpowiedzi na temat tej olbrzymiej gwiazdy - zapraszam!

Skocz do:

• 1. Kto odkrył Betelgezę?
• 2. W jakiej galaktyce znajduje się Betelgeza?
• 3. Jak znaleźć Betelgezę na nocnym niebie?
• 4. Jak daleko leży Betelgeza od Ziemi?
• 5. Czy Betelgeza gaśnie/ściemnia się? Dlaczego?
• 6. Znaczenie nazwy
• 7. Betelgeza kontra Słońce
• 8. Jak zrobić zdjęcie Betelgezy?
• 9. Czy Betelgeza wkrótce wybuchnie/eksploduje?
• 10. Czy jej wybuch zabije życie na Ziemi?
• Pytania i Odpowiedzi
• 💬 Dodaj Komentarz

1. Kto odkrył Betelgezę?

Gwiazda ta była już znana i obserwowana w czasach antycznych (wiedza o Betelgezie była przekazywana w opowieściach pomiędzy Aborygenami, a w tekstach pisanych omawiał ją już Ptolemeusz), dlatego ciężko niemożliwe jest wskazanie pierwszego człowieka, który ją zobaczył.

Jako współczesnego odkrywcę i pierwszego badacza uznawany jest Anglik John Herschel, który w 1836 roku opublikował swoje spostrzeżenia na temat jej różnic w jasności w Outlines of Astronomy.

2. W jakiej galaktyce znajduje się Betelgeza?

Andromedy? Trójkąta? A może Bodego?

Okazuje się, że nie musimy szukać aż tak daleko, bowiem Betelgeza znajduje się w naszej własnej galaktyce - w Drodze Mlecznej. Gwiazda ta leży w Ramieniu Oriona (ramię spiralne Drogi Mlecznej) - w tym samym obszarze, co nasz Układ Słoneczny i Ziemia.

3. Jak znaleźć Betelgezę na nocnym niebie?

Nasz czerwony nadolbrzym jest częścią konstelacji Oriona, jednego z największych i najbardziej rozpoznawalnych gwiazdozbiorów nieba północnego. Nie potrzebujesz lornetki astronomicznej czy teleskopu, aby dostrzec Betelgezę - możesz ją wyraźnie zobaczyć gołym, nieuzbrojonym okiem. Najprostszy przepis:

1. Zlokalizuj gwiazdozbiór Oriona (nad polskim niebem najlepiej widoczny zimą). Jeśli masz z tym trudności, użyj mobilnej aplikacji jak Stellarium, SkyView czy Safari.
2. Wewnątrz niego zlokalizuj charakterystyczny asteryzm - Pas Oriona. To te trzy gwiazdy blisko siebie, które tworzą niemal równą linię - Alnitak, Alnilam i Mintaka.
3. Betelgeza to ta duża, pomarańczowo-żółta "kropka" nad nimi.

4. Jak daleko leży Betelgeza od Ziemi?

642,5 lat świetlnych.

Dla porównania, średnia odległość między Ziemią a Księżycem wynosi 1,2 sekundy świetlnej - nawet nie lat!

Najbliższa Ziemi gwiazda z wyjątkiem Słońca, czyli Proxima Centauri, znajduje się 4,22 lat świetlnych od naszej planety.

Najdalsza odległość, do jakiej dotarła ludzkość od Ziemi (i to nawet nie z żywymi pasażerami na pokładzie, a jako maszyna przez nas zbudowana), to około 21 godzin świetlnych (stan na 2021) - dokonała tego sonda Voyager 1 wystrzelona w 1977 roku.

Jak widać, odległość Ziemi od Betelgezy jest dość spora.

5. Czy Betelgeza gaśnie/ściemnia się? Dlaczego?

Tak. Oto co mówi Universe Today:

Najnowsze obserwacje regularnych pulsów Betelgezy pozwoliły naukowcom potwierdzić, że główną przyczyną zmienności jest mechanizm kappa, który destabilizuje równowagę gwiazdy, zasadniczo powodując, że Betelgeza "oddycha", gdy pęcznieje i kurczy się pod względem rozmiarów i jasności.

6. Znaczenie nazwy

Nazwa Betelgezy (ang. Betelgeuse) pochodzi z języka arabskiego i oznacza „Rękę Oriona”.

7. Betelgeza kontra Słońce

	Betelgeza	Słońce
Rodzaj gwiazdy	Czerwony nadolbrzym	Żółty karzeł
Masa	9,5 – 21 M☉(mas Słońca)	2 × 1030 kg
Promień	≈ 887 R☉(promieni Słońca)	1,9884 × 1030 kg
Wiek	≈ 8,5 miliona lat	≈ 4,6 miliarda lat
Typ widmowy	M1–M2 Ia–ab	G2V
Temperatura	3227 ℃	5505 ℃
Odległość od Ziemi	642,5 lat świetlnych	8,5 minut świetlnych

8. Jak zrobić zdjęcie Betelgezy?

Betelgeza jest jedną z najjaśniejszych gwiazd widocznych na niebie, dzięki czemu można zrobić jej zdjęcie nawet telefonem z dobrym aparatem.

Jeśli jednak chcesz uzyskać efekt nieco lepszy niż biała/żółta/pomarańczowa kropka na czarnym tle, warto użyć nieco bardziej zaawansowanego zestawu do astrofotografii - montażu paralaktycznego, aparatu/kamery (lustrzanki/DSLR, bezlusterkowca czy dedykowanej kamery astronomicznej) i teleobiektywu.

Poniżej efekt, jaki można uzyskać za pomocą typowego aparatu bezlusterkowego ze średniej półki - Fuji X-T20 - i obiektywu 35 mm (Fujinon 35mm F/1.4) na statywie (bez użycia montażu prowadzącego).

9. Czy Betelgeza wkrótce wybuchnie/eksploduje?

Wszystko zależy od przyjętej definicji słowa "wkrótce". Oto co mają do powiedzenia naukowcy z Kavli IPMU:

Betelgeza nie jest wcale bliska wybuchu oraz jest zbyt daleko od Ziemi, aby ewentualna eksplozja mogła mieć znaczący wpływ na nas. [...] A ponieważ Betelgeza jest najbliższym kandydatem do takiej eksplozji, daje nam rzadką okazję do zbadania, co dzieje się z takimi gwiazdami, zanim wybuchną.

Tak, Betelgeza wybuchnie, jednak jej wybuch może się wydarzyć równie dobrze jutro, a równie dobrze za sto tysięcy lat. Szanse zobaczenia nowej supernowej za naszego życia mamy raczej znikome.

10. Czy jej wybuch zabije życie na Ziemi?

Co mówi na ten temat NASA?

Biorąc pod uwagę ogrom przestrzeni kosmicznej i długie okresy między kolejnymi wybuchami supernowych, astronomowie mogą z całą pewnością stwierdzić, że wystarczająco blisko nie ma żadnej groźnej gwiazdy, która mogłaby zranić Ziemię.

Betelgeza leży 642,5 lat świetlnych od Ziemi. Według NASA, problem z wybuchem supernowej mają planety, które znajdują się w odległości mniejszej niż 50 lat świetlnych od źródła wybuchu (ponad 12 razy mniej, niż nasza odległość od Betelgezy).

Każda planeta, na której istnieje życie, znajdująca się w pobliżu gwiazdy, która przechodzi w supernową, rzeczywiście doświadczyłaby problemów. Promieniowanie X i gamma z supernowej mogłoby uszkodzić warstwę ozonową, która chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym zawartym w promieniach słonecznych. Im mniej jest ozonu, tym więcej promieniowania UV dociera do powierzchni. Przy niektórych długościach fal, zaledwie 10-procentowy wzrost poziomu UV przy powierzchni ziemi może być zabójczy dla niektórych organizmów, w tym fitoplanktonu w pobliżu powierzchni oceanu. Ponieważ organizmy te stanowią podstawę produkcji tlenu na Ziemi i morskiego łańcucha pokarmowego, każde znaczące zakłócenie ich funkcjonowania może stać się problemem całej planety.

Prawdopodobnie nie mamy się więc o co martwić.

Pytania i Odpowiedzi